Thực tiễn đã chứng minh rằng, qua hơn 25 năm đổi mới, với những chủ trương, chính sách cũng như dưới sự lãnh đạo đúng đắn của mình, Đảng ta đã xây dựng được đội ngũ thanh niên Việt Nam vừa có đạo đức, nhân cách, vừa có sức khỏe, tri thức, tư duy năng động, sáng tạo; tiếp nối truyền thống lịch sử hào hùng của thế hệ cha anh đi trước, một lòng một dạ theo Đảng, tin tưởng vào Đảng, vào sự nghiệp cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã chọn từ những năm 30 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, trong những năm qua, do tác động mặt trái của cơ chế thị trường, mở cửa hội nhập quốc tế cũng như những điều kiện kinh tế - xã hội trong nước gặp nhiều khó khăn, bên cạnh mặt tích cực, số thanh niên vi phạm pháp luật, sống thực dụng, thiếu mục đích, hoài bão, thiếu ý thức vươn lên, thích hưởng thụ cá nhân và chịu ảnh hưởng của lối sống không lành mạnh ngày càng gia tăng. Mặt khác, sự nhận thức của một số cấp uỷ các cấp và cán bộ, đảng viên về công tác thanh niên còn hạn chế; sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo còn chưa sâu sát, kịp thời; một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu gương mẫu, thoái hóa, biến chất tạo ra những hình ảnh không tốt trong nhận thức của đoàn viên, thanh niên.

1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên

         Cuối thế kỷ XIX, trong bối cảnh xã hội tư bản, khi luận bàn về thanh niên, C.Mác cho rằng, cần phải giải thoát cho thanh, thiếu niên khỏi sự tác động có tính chất phá hoại của hệ thống hiện đại. Ông đã gọi thanh niên là cội nguồn của sự sống, của dân tộc. Khi nói về vai trò giáo dục thanh niên, C.Mác đã nhấn mạnh: “Công tác giáo dục sẽ làm cho những người trẻ tuổi có khả năng nắm vững nhanh chóng toàn bộ hệ thống sản xuất trong thực tiễn”[ii].

Ph.Ăngghen cho rằng, thanh niên không thể đứng ngoài chính trị, chính thực tiễn của cuộc đấu tranh giai cấp đã cuốn hút tuổi trẻ vào đời sống chính trị. Ph.Ăngghen cũng là người đầu tiên đưa ra các quan niệm: “đội quân xung kích quyết định của đạo quân vô sản quốc tế”, “đội hậu bị của Đảng” để gắn với thanh niên. Năm 1852, khi “Đảng của Mác” đã khẳng định vị trí của mình trên vũ đài chính trị, trong cuộc đấu tranh quyết liệt chống lại những đạo luật đặc biệt của Bitxmac, Ph.Ăngghen đã viết: chính thế hệ trẻ sẽ là nguồn bổ sung dồi dào nhất cho Đảng.

Phát triển sáng tạo những luận điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen trong điều kiện lịch sử mới, V.I.Lênin đã coi thanh niên là “nguồn sinh lực chiến đấu của cách mạng”. Người đã luận giải những nguyên nhân làm xuất hiện phong trào thanh niên và sự cần thiết phải tổ chức thanh niên vào các nhóm cách mạng. V.I.Lênin đã nhấn mạnh: “Hãy lấy thanh niên mà xây dựng hằng trăm nhóm xung phong và động viên họ nỗ lực hoạt động… cần phải khẩn trương một cách táo bạo tập hợp và đưa tất cả những người có sáng kiến cách mạng vào hoạt động. Đừng sợ là họ chưa được đào tạo đầy đủ, đừng run trước việc họ chưa có kinh nghiệm và chưa phát triển hoàn thiện”[iii].

Kế thừa và phát triển sáng tạo những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chú trọng đến thanh niên, đề cao vị trí, vai trò của thanh niên và công tác vận động thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: nếu thanh niên không được giác ngộ, không có sức sống, không có nghị lực thì dân tộc có nguy cơ diệt vong. Vì vậy, trong thời gian chuẩn bị cho việc thành lập Đảng, Người đã chú trọng đến thanh niên và đồng thời đã chuẩn bị kỹ càng về mặt tư tưởng và cán bộ chuẩn bị cho việc thành lập Đoàn.

Trong tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” có phần phụ lục nhan đề “Gửi thanh niên Việt Nam”, Nguyễn Ái Quốc đã chỉ trích một số thanh niên cam chịu làm nô lệ và thiết tha kêu gọi thanh niên đề cao lòng yêu nước. Người đã kết thúc bằng lời tâm huyết: “Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ nguy mất nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhìn thấy ở thanh niên vai trò là động lực chủ yếu của cách mạng. Đối với nước ta, vị trí của thanh niên được Người khẳng định là lớp người tiên phong, đột phá, đảm bảo cho sự hồi sinh của dân tộc, đóng vai trò là người châm ngòi đầu tiên cho cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn ý thức rằng, thanh niên chính là đội dự bị của Đảng, của cách mạng. Vì vậy, sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc là sự nghiệp các thế hệ kế tiếp nhau, thanh niên đóng vai trò là người tiếp sức cho cách mạng. Người chỉ rõ: “Thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người phụ trách, dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai - tức là các cháu thiếu niên nhi đồng”[iv].

Trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xác định thanh niên là đội quân xung kích đi đầu trong phong trào cách mạng. Người nêu rằng: “Lực lượng to lớn và vững chắc trong cuộc kháng chiến và kiến quốc. Mọi công việc thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”[v].

Từ đó, Người khẳng định việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là rất quan trọng và cần thiết. Trong sự nghiệp cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn giành nhiều thời gian, công sức cho sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Người đã sớm giáo dục cho thanh niên một lý tưởng cao đẹp, luôn đề cao vai trò, vị trí của thanh niên và công tác vận động thanh niên.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng là người sáng lập, rèn luyện mặt trận đoàn kết thanh niên Việt Nam, là người đưa thanh niên ta gia nhập trào lưu đấu tranh vì độc lập dân tộc, hoà bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới. Trong các thời kỳ cách mạng, Người luôn chăm lo xây dựng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên. Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác vận động thanh niên là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin vào hoàn cảnh thực tiễn cách mạng Việt Nam. Tư tưởng của Người đã được Đảng quán triệt, chỉ đạo trong công tác thanh niên thời kỳ cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Những tư tưởng ấy mãi mãi là ánh sáng soi đường cho sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng, giáo dục thế hệ trẻ nước ta trong thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

2. Quan điểm của Đảng ta về thanh niên

Xuất phát từ luận điểm “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng” của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhận thức rõ vị trí, vai trò của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng. Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng ta luôn đề cao vị trí, vai trò của thanh niên, xác định thanh niên là lực lượng xung kích cách mạng, đấu tranh giành độc lập và trong công cuộc đổi mới hiện nay. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế, các tầng lớp thanh niên đã tiếp bước cha anh, nhận thức đúng tình hình và nhiệm vụ, nêu cao chí tiến thủ, phát huy phẩm chất tốt đẹp và thế mạnh của tuổi trẻ, xung kích, đảm đương những việc khó, nơi khó, chấp nhận mọi gian nan, thách thức, chủ động, sáng tạo, góp phần tạo nên những thành tựu mới to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Nhiều tấm gương thanh niên tiêu biểu trong học tập, lao động sản xuất, làm kinh tế, trong hoạt động văn hóa - xã hội, khoa học - kỹ thuật, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, v.v… đã làm sâu sắc thêm niềm tự hào của thế hệ trẻ trong giai đoạn cách mạng mới.

Trong những năm qua, Đảng ta đã ra nhiều nghị quyết về công tác thanh niên và gần đây nhất là Nghị quyết Hội nghị Trung ương bảy khóa X về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” trong đó xác định 5 quan điểm chỉ đạo công tác thanh niên thời kỳ mới đó là:

- Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước.

- Chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục thanh niên thành lớp người “vừa hồng, vừa chuyên” theo tư tưởng Hồ Chí Minh là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, vai trò quan trọng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, gia đình, nhà trường và xã hội.

- Đảng lãnh đạo công tác thanh niên và trực tiếp lãnh đạo Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Xây dựng Đoàn vững mạnh là nội dung quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, là xây dựng Đảng trước một bước. Đảng đề ra đường lối, chủ trương định hướng cho thanh niên hành động; xác định các chuẩn mực cho thanh niên phấn đấu; xây dựng các tấm gương điển hình tiêu biểu cho thanh niên học tập và noi theo.

- Nhà nước quản lý thanh niên và công tác thanh niên; thể chế hoá đường lối chủ trương của Đảng về thanh niên và công tác thanh niên thành pháp luật, chính sách, chiến lược, chương trình hành động và cụ thể hoá trong các chương trình kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh hằng năm của các cấp, các ngành.

- Sự nỗ lực học tập, rèn luyện và phấn đấu không ngừng của thanh niên theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là yếu tố quan trọng để xây dựng thế hệ thanh niên thời kỳ mới. Mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên là nội dung quan trọng của công tác đoàn để giáo dục, bồi dưỡng, động viên và phát huy vai trò thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc..